Những thách thức và nguy cơ khi chuyển đổi số trong giáo dục

Những năm gần đây, ngành giáo dục rất quan tâm trong việc ứng dụng công nghệ thông tin vào các hoạt động của ngành. Chuyển đổi số trong giáo dục có vai trò đặc biệt quan trọng góp phần rút ngắn quá trình đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục, nhất là đối với vùng sâu, vùng xa và đóng góp tích cực vào quá trình chuyển đổi số quốc gia.

Đặc biệt, trong tình hình dịch bệnh Covid-19 đang có diễn biến phức tạp, ngành giáo dục càng phải chú trọng hơn trong việc áp dụng các nền tảng công nghệ nhằm giữ vững chất lượng giảng dạy và nâng cao năng lực cạnh tranh của đất nước. Tuy nhiên, chuyển đổi số trong giáo dục đến nay vẫn tồn tại những thách thức và nguy cơ. Vấn đề chuyển đổi số đang ngày càng trở nên quan trọng ở mọi lĩnh vực, trong đó có cả giáo dục. Tuy vậy nhưng không phải tất cả mọi người đều hiểu rõ chuyển đổi số là gì? Giá trị của nó đối với lĩnh vực giáo dục. Ở bài viết này, Mona Media sẽ giải thích về khái niệm chuyển đổi số và đưa ra giải pháp giúp thúc đẩy chuyển đổi số trong giáo dục ở Việt Nam hiện nay.

Khái niệm chuyển đổi số

Mặc dù thuật ngữ chuyển đối sổ đã rất phổ biến trên toàn thế giới trong một vài năm trở lại đây nhưng lại không có định nghĩa cụ thể, chính xác về nó. Digital transformation – chuyển đổi số có thể hiểu là việc ứng dụng những tiến bộ trong công nghệ như: Big data (dữ liệu lớn), Cloud (điện toán đám mây)…vào các hoạt động của doanh nghiệp, tổ chức để thu lại hiệu suất cao. Từ đó thúc đẩy doanh thu cũng như thương hiệu.

Chuyển đổi số không đơn thuần là việc thay đổi cách thực hiện công việc từ thủ công qua vận dụng công nghệ để giảm bớt sức người. Nó là sự thay đổi trong tư duy kinh doanh, văn hóa tổ chức, phương thức ban hành…

Chuyển đổi số trong giáo dục là gì?

Chuyển đổi số trong giáo dục là việc ngành giáo dục áp dụng công nghệ thông tin hiện đại vào công tác học tập, giảng dạy của học sinh, sinh viên, giảng viên nhằm đáp ứng nhu cầu học tập ngày càng cao; từ đó tạo nên môi trường học tập bền vững được kết nối từ học sinh đến nhà trường dựa trên nền tảng công nghệ hiện đại.

Chuyển đổi trong giáo dục chính là số hóa học liệu, chuyển đổi toàn bộ phương pháp, cách thức dạy học, tương tác giữa người dạy với người học qua không gian số. Bên cạnh đó còn khai thác công nghệ thông tin để tổ chức thành công các hoạt động giảng dạy.

Cách mạng chuyển đổi số trong giáo dục được chia làm 4 nhóm chính là:

• Nhóm công nghệ số: Cloud, Robot tự hành, Ai, Big Data, Lot, Blockchain, tính toán lượng tử, Robot tự hành.
• Nhóm vật lý, vật liệu mới: quang điện, xe tự lái, nano, in 3D, thiết bị bay.
• Sinh học: cảm biến sinh học, chip sinh học, công nghệ thần kinh, y học cá thể, tế bào gốc.
• Môi trường và năng lượng: công nghệ tuabin gió, năng lượng đại dương, vệ tinh nhỏ, lưới điện thông minh, công nghệ ắc quy.

Từ đây chúng ta có thể hiểu được chuyển đổi số trong giáo dục chính là áp dụng công nghệ vào giảng dạy theo hình thức: Ứng dụng công nghệ trong cơ sở vật chất, công cụ và lớp học.

Giá trị của chuyển đổi số trong lĩnh vực giáo dục

• Chuyển đổi số trong giáo dục giúp mọi người chủ động hơn trong học tập. Ứng dụng công nghệ số sẽ giúp mọi người thoải mái hơn về thời gian học tập, có thể học vào bất cứ thời gian nào và ở bất cứ nơi đâu. Mọi người cũng được tiếp cận tới nhiều nguồn tài liệu và tiết kiệm chi phí. Thông qua chuyển đổi số, mọi người dễ dàng hơn trong việc tìm kiếm và khai thác chuyên sâu thông tin mà mình đang quan tâm.
• Chuyển đổi số giúp đảm bảo chất lượng giáo dục. Big Data sẽ lưu trữ các kiến thức từ căn bản tới nâng cao, IoT sẽ theo dõi sát sao hoạt động của học sinh, giáo viên và người quản lý. Ngoài ra còn có Blockchain quản lý thông tin cá nhân, hồ sơ của học sinh rõ ràng, tình trạng mất hồ sơ cũng sẽ không xảy ra. Thêm vào đó, lịch sử học tập và bảng điểm của học sinh cũng được ghi chép minh bạch.
• Chuyển đổi số trong giáo dục cũng giúp tiết kiệm thêm chi phí học tập. Đồng thời giảm thiểu chi phí in ấn, đem đến cho người học lượng kiến thức sâu rộng.

Tham khảo: Khởi nghiệp giáo dục với các ý tưởng kinh doanh đầy tiềm năng

Những cơ hội mà chuyển đổi số trong giáo dục mang lại cho nền giáo dục

Phát triển sự công bằng kỹ thuật số trong học tập

Công bằng kỹ thuật số trong giáo dục học tập là việc tất cả các học sinh, sinh viên đều có thể truy cập vào các tài nguyên, các dữ liệu thông tin như nhau bằng cách dễ dàng và ít tốn kém hơn. Nhờ chuyển đổi kỹ thuật số mà học sinh có thể học tập, truy cập các nội dung khác nhau ở nhà, ở trường hoặc bất cứ đâu, mọi lúc, mọi nơi chỉ với thiết bị – điện thoại di động, máy tính bảng, máy tính xách tay… được kết nối internet.

Chuyển đổi số trong giáo dục giúp học sinh mở rộng được tài nguyên học tập không chỉ dừng lại ở thư viện để thu thập nhiều sách (nhiều khi đã có người mượn rồi). Hoặc không cần phải chọn cuốn sách nào để mua trong số những danh sách dài gồm những giáo trình hay tài liệu được đề xuất. Các thông tin có trong thư viện số, trên website, internet sẽ ít tốn kém hơn hoặc hoàn toàn miễn phí và chúng có thể được chia sẻ giữa các học sinh, sinh viên và giáo viên chỉ trong một cú nhấp chuột.

Đặc biệt, công bằng kỹ thuật số trong giáo dục cho phép một người có thể tiếp tục việc học hành của mình xuyên suốt, thậm chí cả cuộc đời mà vẫn đáp ứng được công việc riêng, chăm lo cho gia đình…

Tham khảo: Giải pháp phần mềm hỗ trợ dạy học trực tuyến, giáo dục trực tuyến

Có cơ hội trải nghiệm tùy chỉnh hoạt động giáo dục

Để thúc đẩy quá trình chuyển động số trong giáo dục, giáo viên, thậm chí là học sinh, sinh viên được truy cập vào các lợi ích tùy chỉnh, được phép xây dựng các chương trình giảng dạy sử dụng dữ liệu lớn để định hình việc học tập, giảng dạy trong tương lai.

Để đề xuất các khóa học phù hợp và tìm hiểu thêm những khóa học qua việc đưa ra thông tin, dữ liệu liên quan, hệ thống công nghệ này đã sử dụng nguồn dữ liệu lớn (Big Data). Đây cũng là cơ hội để học sinh, sinh viên có thể tùy chỉnh quy trình học tập nhanh hơn, chính xác hơn và tiến bộ hơn.

Cơ hội học tập ở bất cứ đâu, bất cứ thời điểm nào

Có thể nói, học tập trên nền tảng kỹ thuật số đã phá vỡ ranh giới giữa khoảng cách địa lý và văn hóa, nguồn kiến thức được cung cấp là không giới hạn. Chỉ cần bạn có một thiết bị điện tử được kết nối internet có thể học nhóm, trao đổi kiến thức với các học sinh, sinh viên trên khắp cả nước, xa hơn là trên toàn thế giới, cùng nhau học tập hoặc xây dựng các chủ đề.

Đặc biệt, ngoài các học sinh, sinh viên thì những sinh viên sau đại học, những người đi làm rất tiện lợi, họ có thể học bất cứ nơi nào cần, có cơ hội tiếp cận thông tin nhiều hơn, phong phú hơn và tiết kiệm được thời gian, tiền bạc.

Bên cạnh đó, đối với sinh viên đại học, họ có thể linh hoạt vừa học, vừa tham gia hội thảo, phổ cập kiến thức của trường mà vẫn có thể thực hiện những nhiệm vụ khác như: du học tạm thời, thực tập…

Xây dựng mô-đun trong học tập

Chuyển động số trong giáo dục tác động mạnh mẽ và tích cực nhất trong khả năng xây dựng các mô – đun học tập nhanh hơn. Các nhà giáo dục có thể chuẩn bị các chương trình, các khóa học của họ bằng cách sử dụng những nội dung tốt nhất đã được phát triển trước đó bởi các đồng nghiệp khác.

Nhờ những nội dung kỹ thuật số này mà các nhà giáo dục có thể tạo nên rất nhiều tài liệu hiệu quả. Đặc biệt kỹ thuật số còn giúp các nhà giáo dục đo lường cách học sinh học hiệu quả nhất, điều chỉnh các mô-đun học tập theo các khía cạnh trên những thống kê đo lường.

Đào tạo được thế hệ giảng viên chất lượng cao

Chuyển đổi số trong giáo dục chính là “mảnh đất” đào tạo nên thế hệ những giảng viên chất lượng. Bởi, để thích ứng với việc sử dụng công nghệ cao trong giảng dạy, đội ngũ giảng viên phải không ngừng học tập, trau dồi kiến thức, phát triển kỹ năng; để phát triển và nâng cao chất lượng giảng dạy,..

Những thách thức trong chuyển đổi số lĩnh vực giáo dục đào tạo

Đổi mới cần cẩn trọng hơn

Tại sao lại nói cần thận trọng với vấn đề chuyển đổi số trong giáo dục? Lý do là vì ở thực tế ngày nay, xu hướng này phát triển một cách nhanh chóng, nhất là ở lĩnh vực công nghệ. Do đó, chúng ta cần áp dụng công nghệ số vào giáo dục để nâng cao, phát triển các kỹ năng. Trái lại, công cụ và cơ sở vật chất vẫn còn lạc hậu, thiếu thốn vẫn chưa đáp ứng tốt sự chuyển mình của giáo dục.

Vẫn còn thiếu sự hướng dẫn và chiến lược

Vấn đề này cũng là bức tường lớn, nó ngăn cản việc phát triển ngành giáo dục đi theo hướng công nghệ số. Do đó điều quan trọng nhất chính là phải biết thay đổi từ đâu, thay đổi như thế nào cho hợp lý nhất.

Hạ tầng công nghệ

Cùng với sự phát triển nhanh trong chuyển động số thì đòi hỏi cùng đó là cơ sở hạ tầng, các thiết bị cho cả người học và người trực tiếp giảng dạy, cơ sở giáo dục và cơ quan quản lý. Để toàn bộ hoạt động giáo dục và quản lý được vận hành tốt phải có thiết bị phần cứng, các ứng dụng, phần mềm giáo dục, các nền tảng (platform)…

Hơn nữa, chuyển đổi số trong giáo dục yêu cầu các kết nối như: những chương trình, phần mềm riêng lẻ,… phải tương thích với nhau, tích hợp và ‘có thể tiếp cận được’ (accessible) trên cùng một nền tảng. Từ đó, cho phép các hoạt động giảng dạy, quản lý, học tập, đánh giá, kiểm tra, quản lý… tương tác giữa người học với giáo viên và nhà trường. Internet là yếu tố quyết định để quá trình này hoạt động.

Chuyển động số trong giáo dục cần phải đồng hành phối hợp với các ngành khác để mang lại hiệu quả tốt nhất, đặc biệt là ngành viễn thông. Đây có thể là thách thức bởi giáo dục vốn quen hoạt động và vận hành độc lập.

Tư duy và năng lực quản lý

Để vận hành hệ thống quản lý giáo dục như vậy đòi hỏi ban lãnh đạo ngành giáo dục phải thay đổi tư duy, năng lực quản lý. Cần trang bị hiểu biết, tư duy số, làm chủ được công nghệ và hiểu rõ giới hạn của công nghệ.

Đặc biệt, chuyển đổi số thường phụ thuộc rất lớn vào bối cảnh, có thể nó là cơ hội cho đối tượng, địa phương hoặc quốc gia này nhưng lại là thách thức đối với các đối tượng, địa phương hoặc quốc gia khác. Do đó, chuyển đổi số trong giáo dục không có 1 công thức chung cụ thể, đòi hỏi lãnh đạo phải có tầm nhìn chiến lược, đưa ra các giải pháp tuy nhiên họ không có nhiều sự tham khảo hoặc kinh nghiệm từ các ngành khác hay quốc gia khác.

Kỹ năng và kiến thức vẫn còn hạn chế

Chuyển đổi số trong giáo dục không thể thành công nếu người trực tiếp quản lý không có đủ kỹ năng sử dụng công nghệ. Giáo viên cần phải có những kỹ năng mới để tổ chức hoạt động giảng dạy, “giữ” được học sinh trong “lớp học”, duy trì được sự chú tâm của học sinh trong toàn bộ quá trình học tập. Họ chính là yếu tố quyết định đến sự thành công trong đào tạo trực tuyến và quá trình chuyển động số. Như mọi người đều biết, kỹ năng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự đổi mới trong cách tổ chức và được phổ biến tại nhiều quốc gia. Mặc dù vậy nhưng tình trạng thiếu hụt nhân viên có kỹ năng về công nghệ số vẫn còn tồn tại.

Sự sẵn sàng tiếp nhận của người học

Một khảo sát về “mức độ sẵn sàng học tập trực tuyến” năm học 2019-2020 – khi dịch Covid 19 xảy ra. Kết quả cho thấy mức độ sẵn sàng học trực tuyến của người học trực tuyến thấp hơn rất nhiều so với giáo viên. Có đến gần 80% sinh viên khảo sát ở nhiều ngành, nhiều tỉnh khác nhau chưa sẵn sàng học tập trực tuyến bởi nhiều lý do.

Bên cạnh những yếu tố như: thiết bị, cơ sở hạ tầng viễn thông… còn có yếu tố kỹ thuật giảng dạy của giảng viên còn chưa đủ sức thuyết phục. Người học cần được trang bị đầy đủ cả về tâm thế và môi trường cũng như phương pháp học tập trực tuyến để đạt được hiệu quả.

Bất bình đẳng trong giáo dục

Chuyển động số trong giáo dục có thể tạo nên bất bình đẳng trong tiếp cận giáo dục giữa các vùng miền và học sinh có điều kiện kinh tế xã hội (SES) khác nhau. Những học sinh ở miền núi, nông thôn thường không được tiếp cận hạ tầng viễn thông tốt, các nguồn tài liệu phục vụ cho quá trình học trực tuyến.

Trường hợp học sinh bị khuyết tật, khiếm thị, khiếm thính… làm cản trở thao tác học tập, điều khiển cũng có là đối tượng chịu tác động của bất bình đẳng số. Các vấn đề như: sách vở, tài liệu, ngôn ngữ, sử dụng thiết bị, thao tác điều khiển, giao tiếp với thiết bị, phần mềm, giáo viên… gặp nhiều khó khăn. Nhóm đối tượng này có thể phải dùng ngôn ngữ riêng, ký hiệu riêng… sẽ có nhiều hạn chế và không được ưu tiên, gây nhiều bất lợi, thiệt thòi.

Giải pháp thúc đẩy chuyển đổi số trong giáo dục ở Việt Nam hiện nay

Vấn đề thúc đẩy chuyển đổi số trong giáo dục hiệu quả vẫn là vấn đề tồn tại của nhiều cơ sở. Ở nội dung này, chúng tôi sẽ đề cập một số giải pháp để giúp việc chuyển đổi số được hiệu quả hơn.

Triển khai xây dựng môi trường đào tạo linh động

Với hình thức giáo dục truyền thống, môi trường học tập chủ yếu vẫn là không gian và địa điểm. Tuy nhiên, môi trường học tập hiệu quả sẽ không bị giới hạn bởi thời gian, không gian mà nó bao gồm rất nhiều hệ thống hỗ trợ khác nhau cho tới cách thức để mọi người học tập hiệu quả nhất.

Hiện nay đã có những thiết bị hỗ trợ cho việc tiếp thu kiến thức trở nên thuận tiện như: điện thoại thông minh, laptop, máy tính bảng. Điều này đã thúc đẩy sự thay đổi của nền giáo dục, tạo điều kiện để con người học tập mọi lúc mọi nơi, đem đến sự thoải mái, mới mẻ.

Xây dựng hệ thống tài liệu học tập không giới hạn

Nhu cầu tìm kiếm thông tin, tham khảo tài liệu của người học luôn được chú ý từ ngành giáo dục. Do đó, chuyển đổi số giúp xây dựng lên một nền tảng kiến thức vô cùng phong phú, đa dạng, tạo điều kiện thuận lợi cho học sinh, sinh viên tham khảo khi có nhu cầu.

Không những vậy mà ứng dụng công nghệ còn giúp cho quá trình trao đổi, chia sẻ tài liệu trở nên nhanh chóng, không bị giới hạn về chi phí và thời gian. Điều này cũng được tính là một bước tính mới để phát triển chuyển đổi số trong ngành giáo dục.

Chú trọng nâng cao tương tác giữa giáo viên – học sinh

Hình thức học trực tuyến qua trang web, ứng dụng hoặc phần mềm đang trở nên phổ biến tại Việt Nam. Cách thức này không chỉ nâng cao tương tác mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho giảng viên và sinh viên dễ dàng gặp mặt, nói chuyện với nhau.

Nâng cao chất lượng đào tạo

Trước bối cảnh phát triển của công nghệ 4.0 cũng kéo theo việc nghiên cứu, ứng dụng chuyển đổi số vào giáo dục nhận được nhiều sự quan tâm để nâng cao chất lượng đào tạo.

Bằng việc cập nhật các phương thức, áp dụng phần mềm công nghệ phù hợp với xu hướng để khiến cho chất lượng đào tạo được thay đổi theo hướng tích cực. Chất lượng đào tạo phát triển tạo điều kiện cho học sinh tiếp cận những bài giảng qua phần mềm thuyết trình.

Tối ưu hóa chi phí giảng dạy

Tại Việt Nam, xu hướng công nghệ hiện đại, ứng dụng các loại hình đào tạo trực tiếp cũng đang được quan tâm. Nó giúp tiết kiệm chi phí về mặt bằng, cơ sở vật chất, thiết bị giảng dạy, quản lý.

Ở hình thức này, người dạy và người học sẽ tiếp xúc với nhau ở nhiều khoảng cách. Từ đây tạo ra nhiều sự lựa chọn cho học sinh.

Chuyển đổi số trong giáo dục không chỉ là đổi mới phương thức cập nhật thiết bị, công nghệ mà nó còn là vấn đề văn hóa và con người. Hiện nay, dịch bệnh hiện là thách thức lớn đối với toàn xã hội nói chung và với ngành giáo dục nói riêng. Vì vậy, để đạt được mục tiêu tạo nên một quy trình giáo dục hấp dẫn, hiệu quả, cả giáo viên và học sinh đều phải cải thiện kỹ năng của mình và cùng phối hợp vượt qua khó khăn, biến “nguy” thành “cơ” và có được những kết quả tốt.

Mời bạn tham khảo: Ứng dụng công nghệ thông tin trong giáo dục mang lại hiệu quả cao