Top 10 phương pháp dạy học tích cực thành công nhất hiện nay

Thuật ngữ về dạy học tích cực là nói về việc áp dụng những phương pháp giáo dục theo hướng phát huy tính tích cực, sự sáng tạo của người học. Do đó, các phương pháp dạy học tích cực ra đời giúp loại bỏ tình trạng thầy đọc – trò viết, tăng thêm tương tác trong buổi học và người học cũng dễ nắm bắt kiến thức nhanh. Nội dung bài viết dưới đây, Mona Media sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về khái niệm thế nào là phương pháp dạy học tích cực là gì? Có những cách dạy học tích cực nào? Đồng thời gợi ý cho bạn top 10 kỹ thuật dạy học tích cực thành công nhất hiện nay nhé.

Dạy học tích cực là gì?

Dạy học tích cực là cách nói về phương pháp dạy học giáo dục, là cách dạy học theo hướng phát huy tinh thần học tập tích cực, tư duy và sáng tạo của học sinh.

Cách dạy học tích cực là hướng đến nhiều hoạt động khác nhau trong học tập, phát triển tính sáng tạo của học sinh. Chú ý rằng, ở phương pháp này thường sẽ tập trung vào phát huy tính tích cực của người học, và người dạy sẽ thông qua các kỹ thuật dạy học tích cực để bài giảng được hiệu quả nhất.

Phương pháp dạy học tích cực là gì?

Phương pháp dạy học tích cực là các kỹ thuật giảng dạy được đề cập vào nền giáo dục khá lâu. Cách dạy học này gợi ý cho các bạn những câu trả lời mở, thảo luận các quan điểm của mình và đưa ra cách giải quyết vấn đề hiệu quả.

Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực sẽ tập trung vào sử dụng tư duy một cách sáng tạo, có tính chủ động, tích cực của học sinh. Và giáo viên sẽ là người hướng dẫn cũng như gợi mở vấn đề cho bạn.

Tuy nhiên, để giảng dạy theo các kĩ thuật dạy học tích cực thì các buổi học giáo viên cần phải nỗ lực nhiều hơn so với phương pháp dạy học thụ động. Giảng viên cần phải có bản lĩnh và chuyên môn cao, có sự nhiệt huyết và hoạt động hết công suất trong quá trình dạy học.

Ý nghĩa của cách dạy học tích cực

Khi nói về phương pháp dạy học tích cực là nói đến cách dạy học, mà ở đó giáo viên sẽ là người khơi gợi, truyền đạt nội dung gợi mở các vấn đề để học sinh cùng bàn luận và đưa ra luận điểm của mình. Tìm ra được điểm mấu chốt cũng như những vấn đề liên quan. Phương pháp này lấy sự chủ động tìm tòi và tư duy của học sinh để làm nền tảng, giáo viên chỉ là người dẫn dắt gọi mở vấn đề cho học sinh.

-> Tham khảo thêm:

• Đổi mới phương pháp dạy học truyền thống ở các cơ sở giáo dục
• Thực trạng hoạt động đổi mới phương pháp dạy học hiện nay

Top 10 phương pháp giảng dạy tích cực thành công nhất hiện nay

Để áp dụng cách dạy học tích cực này, đòi hỏi giáo viên cần có trình độ chuyên môn sâu về kiến thức, cùng sự bản lĩnh và nhiệt huyết trong công việc. Dưới đây là top 10 phương pháp dạy học tích cực thành công nhất mà bạn có thể tham khảo.

Phương pháp vấn đáp

Ở phương pháp vấn đáp này là một sự lựa chọn rất quen thuộc và được áp dụng nhiều trong công tác dạy học. Phương pháp này là việc học sinh sau khi đã tiếp thu được những kiến thức trong quá trình học tập, thì sẽ kiểm tra bằng hình thức vấn đáp với giáo viên hoặc cùng bạn học thay cho việc kiểm tra trên giấy như cách truyền thống.

• Cần chuẩn bị câu hỏi ban đầu bằng cách xây dựng một hệ thống câu hỏi gồm 2 nhóm: câu hỏi chốt, câu hỏi khái quát và câu hỏi mở rộng, câu hỏi bổ sung.
• Xem xét về sự phù hợp trong hệ thống câu hỏi với yêu cầu: câu hỏi rõ ràng, dễ hiểu, có độ chính xác hoặc tương đồng với câu trả lời mong muốn.

Phương pháp dạy học tích cực – đặt và giải quyết vấn đề

Giải quyết vấn đề là một vai trò vô cùng quan trọng trong việc phát triển tư duy của con người. Mục đích của phương  pháp đặt và giải quyết vấn đề đó là giúp rèn luyện năng lực của bản thân và đưa ra những giải pháp nhanh. Phương pháp này không chỉ áp dụng trong môi trường học tập mà còn cho môi trường doanh nghiệp, áp dụng trong việc giải quyết công việc và quản lý nhân viên.

• Phát hiện vấn đề: Học sinh phân tích về tình huống được đưa ra, phát hiện và trình bày rõ ràng vấn đề đó.
• Nội dung giải quyết vấn đề: Học sinh tìm ra phương án để có thể giải quyết vấn đề đó, theo hướng tốt nhất và đạt hiệu quả cao.
• Giải quyết vấn đề: Từ những phương án được đưa ra, sau đó học sinh sẽ chọn lựa phương án tốt nhất, so sánh và phân tích, đánh giá mức độ giải quyết vấn đề nào sẽ là tối ưu và giải quyết.

Phương pháp hoạt động nhóm

Dạy học cho các hoạt động nhóm là một hình thức dạy học chia lớp học thành các nhóm nhỏ, tham gia thực hiện các nhiệm vụ được giao trong thời gian đã cho và tự hoàn thành nhiệm vụ đã giao. Kết quả của bài tập sẽ được thầy cô và các bạn đánh giá khi trình bày trước lớp.

Các tiêu chí để thành lập nhóm:

• Nhóm gồm những người tự nguyện tham gia, có thể đã chơi với nhau từ trước.
• Các nhóm có thể được tự sắp xếp hoặc gọi theo danh sách hoặc đếm theo số thứ tự.
• Phân nhóm dựa vào năng lực học tập
• Phân chia các nhóm có bài tập khác nhau
• Các nhóm cố định trong một thời gian dài.
• Các bạn có học lực khá có thể hỗ trợ các bạn học sinh yếu kém.

Ưu điểm của phương pháp dạy học tích cực theo nhóm:

• Phát huy khả năng làm việc và có tính trách nhiệm của học sinh
• Phát triển khả năng giao tiếp tốt
• Hỗ trợ quá trình học tập mang tính tập thể
• Tăng sự tự tin của học sinh
• Đạt hiệu quả cao và đánh giá được năng lực của bản thân

Nhược điểm của phương pháp làm việc nhóm:

• Cần có thời gian để tổ chức hoạt động
• Kết quá nhiều khi không đúng với mong muốn ban đầu
• Lớp dễ bị ồn ào

Phương pháp dạy học theo dự án

Dạy học theo dự án là kỹ thuật dạy học tích cực mà người học có thể thực hiện được nhiệm vụ của mình đã được giao và có thể phù hợp để tạo nên sản phẩm ngay trên lớp.

Có thể phân loại theo sau:

• Theo chuyên môn giảng dạy
• Sự tham gia của người học
• Theo sự tham gia của giáo viên
• Theo thời gian và nhiệm vụ

Tiến trình dạy học theo dự án:

• Xác định vấn đề và mục đích của dự án đã soạn
• Xây dựng cho kế hoạch của dự án sẽ thực hiện
• Thực hiện dự án
• Trình bày nội dung của dự án
• Đánh giá chất lượng của dự án

Cách giảng dạy – đóng vai

Với phương pháp dạy học tích cực này sẽ cho phép học sinh tự đóng vai trong các tình huống hay câu chuyện đưa ra. Để các bạn tự nhận thức và áp dụng kiến thức học được. Cách giảng dạy tích cực này có thể áp dụng vào nhiều lĩnh vực khác nhau và có thể giải quyết các vấn đề đó cùng nhóm của mình.

Phương pháp khám phá – WEBQUEST

WEBQUEST là một phương pháp khá phổ biến hiện nay được áp dụng nhiều trong môi trường Đại học và Cao đẳng. Yêu cầu các học sinh phải sử dụng các thiết bị công nghệ thông tin để tìm kiếm bài học và tự học tập.

Hình thức dạy học phức hợp theo định hướng nghiên cứu và khám phá. Trong phương pháp dạy học tích cực theo hướng khám phá này, học sinh sẽ tự lực thực hiện các nhiệm vụ về một chủ đề liên quan đến bài học. Những thông tin cơ bản để giải quyết vấn đề sẽ được cung cấp từ những trang liên kết mà giáo viên đã chọn lọc trước đó.

Phương pháp dạy học khám phá có 2 đặc trưng:

• Hoạt động dạy học được thiết kế theo định hướng khám phá, tức là học sinh tự tìm hiểu và khám phá nội dung bài học thông qua định hướng của giáo viên.
• Phương pháp nhấn mạnh vào việc yêu cầu người học khai thác thông tin trực tuyến hơn là tìm kiếm những tư liệu đó.

Tiến trình dạy học bằng phương pháp Webquest sẽ được thực hiện theo 4 bước:

• Giáo viên giao nhiệm vụ qua Webquest.
• Học sinh thực hiện nhiệm vụ
• Báo cáo nhiệm vụ
• Giáo viên tổng kết, hệ thống hóa và làm rõ nội dung trọng tâm của bài.

Phương pháp giảng dạy thuyết trình

Thuyết trình là cách thức dạy học tích cực mà giáo viên sẽ truyền thụ kiến thức, kỹ năng cho người học thông qua lời nói, hình ảnh, video và các mô hình phụ trợ (nếu có). Thông qua việc trình bày, giải thích, làm sáng tỏ vấn đề với những ví dụ minh họa cụ thể, người nghe, người học sẽ dễ hiểu và tiếp thu tốt hơn.

Phương pháp giảng dạy này có tính một chiều từ giáo viên nên nó cũng tạo nên những nhược điểm, hạn chế như:

• Dễ gây nhàm chán, buồn ngủ cho người học
• Người dạy là trung tâm thì người học bị phai mờ, thụ động, thiếu tính tích cực và năng lực khó phát huy.

Để áp dụng kỹ năng thuyết trình hiệu quả thì người dạy cần đảm bảo:

• Nội dung thuyết trình hứng thú
• Cách thức thuyết trình và tương tác tạo hứng khởi
• Trình độ giảng dạy cao và trao nhiều hơn quyền tư duy
• Chủ động nêu quan điểm và phản biện của người học

Phương pháp dạy theo góc

Bản chất của phương pháp dạy học theo góc là việc giáo viên tổ chức các góc học tập ở các cách học khác nhau, tạo điều kiện cho học sinh được học theo cách mình muốn và không bị ràng buộc. Đây là phương pháp dạy học tích cực giúp tạo hứng thú trong học tập của học sinh, nhằm nâng cao khả năng giải quyết vấn đề, giúp tiết học được thành công hơn.

Phương pháp trò chơi

Cách dạy học theo phương pháp trò chơi này được áp dụng phổ biến trong các buổi học, bằng việc kết hợp các trò chơi nhỏ để ôn lại kiến thức hay giải đáp nhanh. Cách dạy học tích cực này sẽ giúp cho các bạn học sinh ghi nhớ bài giảng được nhanh và lâu hơn những thông tin được truyền tải. Nâng cao khả năng thực hành, khám phá và phát triển khả năng giao tiếp, học sinh trở nên năng động hơn.

Phương pháp nghiên cứu trường hợp điển hình

Phương pháp dạy học nghiên cứu trường hợp điển hình là hình thức giáo dục bằng cách sử dụng một câu chuyện có thật hoặc được viết dựa trên những trường hợp thường xảy ra trong thực tiễn để chứng minh cho một vấn đề. Đôi khi nghiên cứu trường hợp điển hình có thể là một video, băng cassette (cát sét) mà không chỉ dừng lại ở hình thức văn bản.

Trong phương pháp dạy học tích cực này, giáo viên sẽ đưa ra những tình huống chứa đựng vấn đề cần giải quyết của thực tiễn và để người học cùng suy nghĩ hướng giải quyết nó. Trọng tâm của quá trình dạy học này sẽ liên quan tới việc phân tích, xử lý vấn đề nhằm thúc đẩy động cơ người học, buộc người học phải động não, tư duy và nêu ra quan điểm bản thân. Bằng việc đó, người học sẽ có sự phát triển hơn về tư duy tích cực, sáng tạo và tự tin phản biện.

Các kỹ thuật dạy học tích cực hiệu quả nhất

Một phương pháp dạy học phù hợp sẽ thúc đẩy tư duy, khả năng sáng tạo và nâng cao kỹ năng người học. Nhưng cùng với đó người dạy cũng cần có chuyên môn sâu và có kỹ thuật dạy học tốt. Dưới đây là 4 kỹ thuật giảng dạy tích cực hiệu quả nhất được các giáo viên quốc tế áp dụng:

Kỹ thuật dạy học tích cực – Sơ đồ tư duy

Phương pháp sơ đồ tư duy (Mindmap) là việc thay vì ghi chép toàn bộ các nội dung bài học như bình thường. Mà thay vào đó là viết ra những ý chính, trọng tâm của bài học để từ đó học sinh tự triển khai nội dung và tư duy ghi nhớ của mình.

Đây là một trong những kỹ thuật được áp dụng phổ biến trong phương pháp dạy học tích cực bởi tính hiệu quả cao. Với mindmap, các em học sinh sẽ được dùng những màu sắc, hình ảnh, các khối hình để khái quát, mở rộng, đào sâu kiến thức, ý tưởng của mình.

Hình thức học bằng sơ đồ tư duy đơn giản, dễ áp dụng và có thể sử dụng cho nhiều đối tượng khác nhau. Nhưng mindmap cũng có hạn chế nhất định đó là cần có công cụ lưu trữ, giấy hoặc dùng trên ứng dụng điện thoại, máy tính,…

Kỹ thuật Kipling (5W1H)

Kỹ thuật dạy học tích cực Kipling được áp dụng trong các trường hợp cần có thêm những ý tưởng mới, xem xét nhiều khía cạnh để chọn lựa được ý tưởng phát triển.

Ưu điểm của Kỹ thuật Kipling là:

• Không tốn quá nhiều thời gian
• Tính logic cao
• Sử dụng cho nhiều tình huống khác nhau
• Áp dụng được với mọi đối tượng người học

Tuy nhiên, phương pháp giảng dạy tích cực Kipling cũng có hạn chế là sẽ tạo cho người học cảm giác như bị điều tra, dẫn đến tình trạng mỗi người một ý và sự phối hợp các thành viên không được nhịp nhàng.

Kỹ thuật “Chia sẻ nhóm đôi” (Think, Pair, Share)

Kỹ thuật dạy học tích cực “Chia sẻ nhóm đôi” được giới thiệu vào năm 1981 bởi Giáo sư Frank Lyman của Đại học Maryland. Kỹ thuật này được hiểu là hoạt động làm việc theo nhóm đôi. Và thay vì sử dụng các dụng cụ hỗ trợ, các em sẽ được phát triển kỹ năng nghe và nói cũng như tư duy cá nhân khi giải quyết vấn đề.

Làm việc nhóm đôi sẽ giúp người học biết cách lắng nghe, tóm tắt ý của bạn và chia sẻ suy nghĩ của bản thân. Nhưng cách này cũng có hạn chế đó là việc học sinh có thể nói chuyện riêng với nhau về nội dung không liên quan tới bài học.

Kỹ thuật dạy học KWL (KWLH)

Kỹ thuật dạy học KWL được phát triển bởi Donna Ogle vào năm 1968. Đây vốn là hình thức tổ chức dạy học theo hoạt động đọc hiểu. Người học sẽ bắt đầu bằng việc suy nghĩ và thể hiện những gì đã biết về chủ đề bài học và thông tin này sẽ được ghi vào cột K (what web know) của biểu đồ đó.

Sau đó, học viên sẽ trình bày những thắc mắc về những điều mà họ muốn hiểu rõ hơn trong chủ đề này ở cột W (what we want to learn) và tự tìm ra câu trả lời để điền vào cột W và trình bày cột L (What web learn).

Ngoài ra, kỹ thuật này cũng được bổ sung một cột H (how can we learn more) nhằm mục đích định hướng nghiên cứu cho học sinh.

Ưu điểm của hình thức dạy học KWL là:

• Kích thích hứng thú người học trong học tập
• Tăng khả năng định hướng và tự đánh giá cho mỗi cá nhân

Nhưng hạn chế của kỹ thuật này lại chính là thời gian để học sinh hoàn thành các bước từ K đến W và sẽ mất khoảng thời gian dài mới thực hiện tới bước L.

Và với xu hướng công nghệ 4.0 phát triển như hiện nay, việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực cũng được thể hiện qua ứng dụng CNTT trong giảng dạy. MONA EduTech được đánh giá là giải pháp mới trong quản lý ngành giáo dục hiện nay. Với hơn 8+ năm kinh nghiệm trong phát triển phần mềm hỗ trợ vận hành và quản lý tại các cơ sở giáo dục hiện nay. MONA tích hợp đầy đủ các tính năng có sẵn trong hệ thống giúp người dùng dễ dàng thao tác trên ứng dụng. Sử dụng phần mềm MONA EduTech giúp nhà trường/ admin/ giáo viên tiết kiệm nhiều thời gian trong việc quản lý các thông tin học sinh, dữ liệu học tập được an toàn nhất, tránh được việc rò rỉ thông tin ra bên ngoài. Để biết thêm nhiều tính năng nổi bật của hệ thống quản lý giáo dục, bạn có thể liên hệ trực tiếp với MONA thông qua Hotline: 1900 636 648 hoặc Email: [email protected]

Điều kiện tiến hành phương pháp dạy tích cực

Để có thể thực hiện phương pháp giảng dạy tích cực thì nhà trường, giáo viên, học sinh và sách giáo khoa đóng vai trò cực kỳ quan trọng và cần đảm bảo các tiêu chí sau:

Đối với vai trò giáo viên

Các giáo viên đứng lớp trực tiếp dạy học phải là người nắm chắc kiến thức thật tốt, đã trải qua quá trình đào tạo có tính chuyên môn. Giáo viên cần thiết kế bài giảng theo hướng dạy tích cực nhằm để thích nghi tốt những thay đổi trong hình thức giảng dạy. Điều này cũng nâng cấp những chức năng và nhiệm vụ của một người giáo viên thật hiệu quả trong trường học.

Đối với vai trò học sinh

Học sinh phải có cách để xây dựng những phẩm chất của bản thân mình. Điều này giúp học sinh dễ thích nghi tốt việc đổi mới phương pháp dạy học tích cực của giáo viên. Không những vậy, học sinh cũng nâng cao tính tự giác và mục tiêu trong học tập cùng với những trách nhiệm đối với hoạt động nhóm trong lớp học,…

Vai trò của phía nhà trường

Người chịu trách nhiệm để triển khai phương pháp dạy học là hiệu trưởng. Người sẽ đồng thời nhấn mạnh, phát triển các mô hình dạy học tích cực. Để đưa ra các đề xuất mang tính tiến bộ hoặc cải cách giáo viên thì hiệu trưởng cần luôn giữ được thái độ tôn trọng và đồng tình với những ý kiến đóng góp dù là nhỏ nhất.

Vai trò của sách giáo khoa

Những chương trình dạy học trong sách giáo khoa thường khá nặng và có khối lượng kiến thức lớn. Vì thế việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực sẽ giảm bớt nội dung học thuộc, các câu hỏi tại sao và hạn chế tối đa những kết luận mang tính chất áp đặt. Thay vào đó là bổ sung những kết luận mang tính chất logic, thực tiễn, có tính nhận thức cao và phát triển được tư duy thông minh của học sinh qua nội dung của bài học.

Câu hỏi thường gặp

1. Phương pháp dạy học hiện đại là gì?

Phương pháp dạy học hiện đại (dạy học tích cực) chính là tên khác của phương pháp dạy học tích cực. Phương pháp dạy học này khác với cách dạy  học truyền thống về mục tiêu rèn luyện học sinh trở nên tích cực hơn trong việc suy nghĩ, phản xạ và hành động.

Khi áp dụng các phương pháp dạy học hiện đại này thì người dạy chỉ đóng vai trò là người hướng dẫn, gợi ý, gợi mở, tổ chức cuộc tranh luận và tổng kết kiến thức. Người học sẽ phải chủ động tìm kiếm thông tin, phân tích, rèn luyện và trình bày quan điểm của mình.

2. Dạy học theo hướng tích cực hóa là gì?

Dạy học theo hướng tích cực hóa người học thực chất là biến quá trình dạy học trở thành quá trình tự giáo dục. Cách này sẽ giúp chuyển từ quá trình dạy học sang tự học, kết hợp với đó là quá trình cá nhân hóa với xã hội hóa việc học.

Mục tiêu của quá trình này là thực hiện mục tiêu đào tạo những lao động tự chủ, năng động, sáng tạo, có thể giải quyết vấn đề trong thực tiễn và năng lực tự học, sáng tạo trong tương lai.

3. Đặc điểm phương pháp giảng dạy tích cực là gì?

Các phương pháp dạy học tích cực có những đặc điểm vượt trội, điển hình như:

• Dạy học thông qua các hoạt động của học sinh
• Chú trọng vào rèn luyện phương pháp tự học
• Tăng cường học tập cá thể phối hợp học tập hợp tác, giúp đỡ nhau cùng phát triển.
• Kết hợp đánh giá của thầy và việc tự đánh giá của học trò, trao quyền tự do suy cho học viên và người dạy chỉ là người điều hướng, chỉ dạy.

4. Ưu nhược điểm của kỹ thuật dạy học tích cực là gì?

Phương pháp dạy học tích cực có những ưu điểm và hạn chế sau:

Ưu điểm:

• Chú trọng nâng cao kỹ năng thực hành
• Tăng khả năng tư duy, chủ động sáng tạo, linh hoạt trong xử lý các tình huống.
• Xây dựng và củng cố niềm trong thông qua các cuộc thảo luận và phê bình.

Hạn chế:

• Giảm bớt các bài giảng, tập trung hơn vào việc hướng dẫn, cách tư duy và khả năng chủ động của học sinh nên nếu người học không chú ý theo dõi thì sẽ khó hiểu bài.
• Yêu cầu cơ sở vật chất, phương tiện dạy học chưa được quan tâm nhiều. Tại Việt Nam thì nhiều tường lớp và giáo viên chưa thể áp dụng phương pháp này do thiếu các yêu cầu trên.

Hy vọng là những thông tin mà Mona Media chia sẻ phía trên, nhà trường và giáo viên sẽ có thể tham khảo và chọn lựa được các phương pháp dạy học tích cực phù hợp và tốt nhất để áp dụng tốt trong công tác giảng dạy. Từ đó giúp cho nền giáo dục có sự cải tiến và tiếp thu được nhiều kiến thức mới.