JavaScript là gì? Tại sao nên thiết kế website bằng ngôn ngữ JavaScript

JavaScript (JS) là ngôn ngữ lập trình phổ biến, xuất phát của nhiều tính năng và ứng dụng web từ cơ bản tới phức tạp. Mặc dù hiện nay có khá nhiều ngôn ngữ lập trình hiện đại khác, nhưng không thể phủ nhận, JavaScript vẫn là một bức tường thành vững chắc, là ngôn ngữ lập trình quan trọng mà bất cứ lập trình viên nào cũng cần phải biết. Để hiểu rõ về JavaScript là gì cũng như tầm quan trọng ngôn ngữ phát triển web này, hãy cùng MONA Media đi tìm hiểu thông qua bài viết dưới đây.

JavaScript là gì?

JavaScript là ngôn ngữ lập trình được Brendan Eich cho ra mắt vào năm 1995. Nó có tác dụng giúp chuyển website từ trạng thái tĩnh sang động, tạo tương tác để cải thiện hiệu suất máy chủ và nâng cao trải nghiệm người dùng. Nhiều người thường lầm tưởng JavaScript ra đời dựa trên ngôn ngữ Java. Tuy nhiên, sự thật không phải thế, ngôn ngữ này được đặt tên lái theo Java nhằm mục đích thu hút  sự chú ý của người dùng tới ngôn ngữ mới này như là sức hút của Java lúc bấy giờ mà thôi. Tuy nhiên, tính tới hiện tại thì JavaScript không chỉ hoạt động mỗi mảng trình duyệt, trong môi trường nhúng (client – side) mà nó còn được biết đến là ngôn ngữ đa nền tảng, chạy được ở nhiều môi trường máy chủ, phần mềm máy tính hay các ứng dụng di động,…

Cách thức hoạt động của JavaScript

Thông thường, các lập trình viên thường tạo tệp tin rồi chèn thẳng chúng vào file HTML hoặc gọi chúng từ HTML của website. Khi bạn truy cập, trình duyệt sẽ tự động tìm kiếm tập tin JavaScript được gọi hoặc thông qua  đoạn mã nhúng thẳng trong HTML của website. Các dòng mã đó sẽ được thực thi ngay trên trình duyệt của người dùng. Đó cũng là lý do mà ngôn ngữ này còn được gọi là ngôn ngữ chạy trên máy người dùng (client – side) thay vì máy chủ.

Website được thiết kế bằng JavaScript

Một website thường có 3 phần cơ bản bao gồm: HTML, CSS và JavaScript. Trong đó, HTML quyết định nội dung và cấu trúc, CSS quyết định màu sắc, hình dáng, kiểu chữ,… Hầu hết  các thay đổi của HTML và CSS đều được thể hiện dưới dạng tính, không thể thực hiện các hành động với chuyển động bắt mắt như xoay hình, bấm nháy máy, kiểm tra thông tin nhập hợp lệ, hiển thị thông báo người dùng,… Tất cả các hành động này được chuyển thể từ trạng thái tĩnh sang động nhờ vào thành phần thứ 3 là JavaScript. 3 thành phần này kết hợp với nhau tạo nên website hoàn chỉnh với giao diện (UI) và trải nghiệm người dùng (UX) chất lượng. Đặc biệt, với sự phát triển không ngừng của khoa học công nghệ, HTML và CSS đã được cải tiến hơn rất nhiều. Thay vì sử dụng JavaScript, các nhà thiết kế web có thể sử dụng HTML và CSS để thực hiện các hiệu ứng sinh động. Tuy nhiên, nếu có JavaScript thì hoạt động này có thể nhanh chóng và đỡ tốn công sức hơn rất nhiều. Bởi vậy mà đến hiện nay, JavaScript vẫn còn rất được ưa chuộng.

Ưu điểm của việc thiết kế website bằng JavaScript

Vậy nó có ưu điểm gì khiến nó trở thành nòng cốt của một website hiện đại, trở thành ngôn ngữ phát triển website phổ biến nhất thế giới sau hơn 20 năm ra mắt?

Đối với chủ website/người thiết kế web

Tiết kiệm băng thông máy chủ do JavaScript chạy trên máy của người dùng

JS sử dụng trong thiết kế website có thể giúp tiết kiệm băng thông máy chủ vô cùng tốt bởi chúng được chạy trực tiếp trên máy của người dùng. Đây cũng là mục đích ban đầu của nhà khoa học Brendan Eich khi tạo ra JavaScript. Đặc biệt là với bối cảnh trước đây, những chiếc máy chủ khổng lồ và chiếm cứ diện tích vô cùng lớn, gây tốn rất nhiều chi phí cho các doanh nghiệp. Bởi vậy, các dòng Script sau này đều được thực thi trên trình duyệt người dùng để gia tăng hiệu suất, kéo dài tuổi thọ máy chủ và tiết kiệm diện tích băng thông.

Linh hoạt vận hành, tương thích tốt

Để thực thi, trình duyệt web chỉ cần tải file JavaScript về máy chủ từ một tên miền riêng biệt hoặc nhúng thẳng chúng vào file HTML của website và chạy mà không cần tải thêm gì nữa. Bởi vậy, JS có thể chạy được trên hầu hết các trình duyệt phổ biến hiện nay như Cốc Cốc, Chrome, Firefox, Microsoft, Safari,… Không những thế, hầu hết các trình duyệt web đều có tích hợp sẵn trình thông dịch ngôn ngữ JavaScript, đảm bảo người dùng có thể sử dụng ngay mà không mấy công tải về trình duyệt, giảm tỷ lệ thực thi các chức năng của JavaScript. Điều này vô cùng tiện lợi cho người dùng nếu không có kết nối internet.

Dễ dàng kiểm tra và xử lý vấn đề

Với ưu thế khi có nhiều trình duyệt hỗ trợ nên việc kiểm tra và xử lý vấn đề gặp phải cũng dễ dàng hơn. Đa số các trình duyệt web hiện nay đều có cài sẵn các công cụ xử lý lỗi JavaScript trong bảng điều khiển trình duyệt. Đặc biệt hơn, các bộ gỡ lỗi xử lý vấn đề luôn có chức năng Break point nhằm kiểm tra tới hoạt động đúng thì đánh dấu để theo dõi khi hoạt động. JavaScript sở hữu cấu trúc dễ đọc với các nguyên tắc rõ ràng nên việc xác định và gỡ lỗi, xử lý các vấn đề cũng đơn giản hơn rất nhiều.

Tạo được nhiều hiệu ứng bắt mắt và tính năng hay ho để phục vụ người dùng

Ưu điểm nổi bật của JavaScript khiến nhiều người yêu thích đó là khả năng tạo ra các hiệu ứng linh động, hấp dẫn cùng các tính năng hay ho. Những hình ảnh thô sơ đơn giản và cứng nhắc sẽ được JavaScript “biến hóa” trở nên sống động và hấp dẫn hơn. Tính năng mở rộng, có thể tùy chỉnh nhiều thứ, đáp ứng nhu cầu thiết kế website cũng như nhu cầu sử dụng của người dùng khi cần. Không chỉ sở hữu những cải tiến và tính năng ưu việt, khi vào tay các chuyên viên lập trình lão làng, JavaScript càng phát huy được tối đa chức năng tinh vi và phục tạp của mình, đặc biệt là khi sử dụng chúng vào việc tạo ra web app lớn với vô vàn chức năng.

Đối với người dùng

Website sử dụng ngôn ngữ lập trình có thể giúp người dùng có thêm những trải nghiệm thú vị hơn. Khi tham khảo các website, bạn sẽ nhanh chóng thu hút bởi những tính năng hay ho, hình ảnh động hấp dẫn, chức năng lướt, tương tác nhanh nhạy và phản hồi tích cực. Nhờ vào những tính năng đó mà người dùng sẽ cảm thấy thoải mái, thích thú và tin chọn web hơn.

Nhược điểm việc thiết kế website bằng JavaScript

Hiển nhiên, bất cứ ngôn ngữ lập trình nào cũng vậy, cũng đều có những khuyết điểm đi kèm.

Đối với chủ website/người thiết kế:

Các tính năng JavaScript có thể không chạy được

Một số trình duyệt không hỗ trợ hoặc tắt JavaScript thì các tính năng của ngôn ngữ này có thể không hoạt động được. Khi đó, bạn có thể giải quyết theo một số cách sau đây:

• Thay thế JavaScript bằng HTML, CSS cho vài thành phần của website (nếu được)
• Kiểm tra thử website khi chạy không có JavaScript và hiện thông báo đề nghị người dùng bật JavaScript để có những trải nghiệm tốt hơn.
• Thông báo cho người dùng biết website cần JavaScript để sử dụng một số tính năng nhất định nào đó.

JavaScript sẽ triển khai khác nhau tùy vào trình duyệt và thiết bị người dùng Mặc dù nổi tiếng với câu nói “Viết một lần chạy bất cứ đâu” nhưng trên thực tế thì việc thực thi JavaScript trên mỗi trình duyệt lại không giống nhau. Điều này tùy thuộc vào công suất và tùy chỉnh của mỗi thiết bị, trình duyệt. Do đó đôi khi bạn có thể bắt gặp một số lỗi tính năng hoặc hiển thị website không đồng nhất. Vì vậy, bạn cần kiểm tra, chạy thử website trên nhiều trình duyệt và nền tảng khác nhau để có thể kịp thời xử lý các vấn đề phát sinh.

Đối với người dùng

Ảnh hưởng đến hiệu suất thiết bị

JavaScript mục đích thiết kế ra nhằm giảm tải máy chủ, khi đó, cán cân trách nhiệm chịu tải tất nhiên sẽ nghiêng về phía người dùng. Bởi vậy, khi có quá nhiều thứ cần xử lý hoặc hiệu ứng JavaScript quá nặng có thể ảnh hưởng tới hiệu suất thiết bị người dùng. Bởi vậy, nhà thiết kế website cần tối ưu code, sử dụng những thư viện JavaScript gọn nhẹ để giảm tải tài nguyên thiết bị của người dùng.

Dễ bị khai thác thông tin, chèn mã độc vào thiết bị người dùng

Với hơn 90% số lượng website hiện nay sử dụng JavaScript làm ngôn ngữ phổ biến đã khiến cho nó trở thành miếng mồi ngon của các hacker. Chưa kể, bản thân JavaScript vẫn còn khá nhiều lỗ hổng trong bảo mật. Điều này tạo nên nguy cơ lớn về việc bảo vệ thông tin và chèn mã độc. Điều nguy hiểm hơn cả là những đoạn mã độc đều được thực thi trên chính thiết bị hoặc trình duyệt của người dùng. Nếu bị tấn công thì hacker có thể dễ dàng đánh cắp thông tin, chiếm quyền điều khiển người dùng vào mục đích xấu. Bởi vậy, yêu cầu đặt ra đòi hỏi những nhà thiết kế web bằng JavaScript cần cải thiện khả năng bảo mật, thường xuyên theo dõi, kiểm tra và khắc phục hệ thống vá lỗi bảo mật. Đây cũng là điều mà các chuyên viên thiết kế website của Mona tâm đắc, chú trọng thực hiện tốt nhất nhằm tạo sự an toàn tuyệt đối với trình duyệt người dùng.

Ứng dụng nổi bật của JavaScript trong thiết kế website

Với sự cải thiện và nâng cấp không ngừng, giờ đây JavaScript đã có thể làm được các hoạt động tinh vi, phức tạp hơn, giúp tương tác và trải nghiệm người dùng thú vị hơn. Dưới đây là một số ứng dụng nổi bật của ngôn ngữ lập trình JavaScript

Sửa lỗi bố cục, cải thiện phần nhìn

JavaScript có khả năng nhận diện thiết bị của người dùng và các chi tiết như ứng dụng trình duyệt, độ phân giải màn hình,… Những thông tin này góp phần cải thiện được phần nhìn, thay đổi bố cục website hợp lý hơn, nhằm phục vụ tốt cho việc thiết kế đáp ứng (responsive design). Ngoài ra, một số tính năng hiển thị được thiết kế trên CSS3 có thể không hỗ trợ trình duyệt web. Tuy nhiên, lỗi này có thể sửa bằng cách thay thế JavaScript vào.

Tạo hiệu ứng sinh động, bắt mắt

Với một website hiện đại thì hiệu ứng chuyển động là một phần không thể thiếu. Hiệu ứng của mỗi bài viết, nội dung trang hay hoạt cảnh chuyển đổi giữa các menu khác nhau, thậm chí khi đổi sang các bức hình khác trong một album cũng cần có những hiệu ứng thú vị để tạo sự hấp dẫn cho trang web. Những hiệu ứng và hoạt cảnh này thổi một sức sống mới vào website tĩnh, đem tới những tương tác mới mẻ, thú vị hơn. Ví dụ, sắp tới là dịp Tết Nguyên Đán, bạn cần thiết kế website Tết bằng các hiệu ứng, màu sắc phù hợp với dịp Tết để tạo không khí, tăng trải nghiệm của khách hàng khi vào website. Những hiệu ứng này bạn có thể tạo bằng CSS3. Nhưng JavaScript có thể giúp cho chúng trở nên mượt mà, mang đến trải nghiệm sinh động và trực quan hơn.

Cải thiện tính năng tương tác với người dùng

Bên cạnh việc thay đổi hiệu ứng, còn có rất nhiều tính năng hấp dẫn khác như:

Tính năng giỏ hàng

Tính năng giỏ hàng dành cho website bán hàng trực tuyến. Với tính năng này, bạn không cần mất công ghi chép các danh sách sản phẩm cần mua một cách thủ công bằng giấy và viết. Chúng đặc biệt rắc rối nếu được bán đi kèm với từng chương trình giảm giá và ưu đãi khác nhau. Tất cả đều được tóm gọn trong tính năng giỏ hàng. Bạn sẽ nhanh chóng biết được mình phải trả bao tiền cũng như toàn bộ thông tin đơn hàng trước khi thanh toán.

Tính năng kiểm tra người dùng

Khi bạn nhập tên người dùng mong muốn vào, JavaScript có thể lập tức dò trong cơ sở dữ liệu xem lịch sử đặt trước của người dùng. Tính năng này là hoàn toàn tự động và tức thời, bạn không cần tải lại trang, truy xuất cơ sở dữ liệu, những điều mà HTML, CSS không thể làm được.

Tính năng gợi ý từ khóa trên khung tìm kiếm

Với tính năng gợi ý từ khóa, Google sẽ tự động nhận diện, tính toán xem bạn đang muốn tìm gì và hiện ra một list gợi ý liên quan nhất.

Tính năng cập nhật liên tục

Không cần tốn thời gian tải lại, trang có thể tự động cập nhật các thông tin và tính năng mới nhất cho công cụ, web.

Tính năng xem video

Để có thể xem được video trên web thì bắt buộc trình duyệt đó phải có JavaScript, dù video đó lưu trữ trong máy hay bất kỳ kênh nào.

Tự động hóa

Mọi ứng dụng ngày một trở nên hữu ích và thú vị hơn khi chúng được kích hoạt động cách tự động. JavaScript cho phép thực hiện chuỗi hành động đã được lên kịch bản sẵn ngay khi người dùng vừa mới truy cập vào trang web. Bên cạnh đó, để kích hoạt được các dòng lệnh của JavaScript thì cũng cần có một số điều kiện tinh vi khác như rê chuột đến vùng nhất định, thậm chí là không hoạt động, thao tác trong khoảng thời gian. Ứng dụng này chỉ xuất hiện với JavaScript chứ không có đối với CSS. Một ví dụ dễ thấy ở các website game. Bạn sẽ không thể nào chỉ làm website game với HTML và CSS. Bởi chỉ có JavaScript mới thực hiện được các hoạt động như rê, nhập chuột, ấn phím người dùng. Đồng thời, các thay đổi nội dung trong game cũng không cần tải lại trang khi sử dụng JavaScript.

Tổng kết

Trên đây là những ví dụ cụ thể về các ứng dụng của JavaScript trong thiết kế website. Từ khái niềm JavaScript là gì cùng thông tin mà Mona cung cấp có thể thấy được, việc ứng dụng JavaScript vào thiết kế web đem tới rất nhiều lợi ích, chúng cung cấp những giải pháp nhằm cải thiện các tính năng tương tác, trải nghiệm người dùng tốt. Các chuyên gia trong lĩnh vực thiết kế vẫn dựa vào sức mạnh của JavaScript để tạo nên những website hiện đại, ưu việt. Nhất là trong thời buổi hiện nay, phần lớn các website đều được xem là một ứng dụng nền web. Với vai trò đó, JavaScript chính là cốt lõi của web app phổ biến, được sử dụng phổ biến hàng ngày như Gmail, Google docs, Google Calendar,… Nếu trình duyệt không hỗ trợ hoặc tắt tính năng JavaScript thì bạn không thể sử dụng được các công cụ này, thậm chí là các kênh mạng xã hội như Youtube, Instagram,…Thiếu JavaScript, không gian mạng trở nên bất tiện hơn rất nhiều!